کارآموزی گیاه شناسی - ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی عراق

کارآموزی گیاه شناسی - ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی عراق محله دوره کارآموزی یعنی بکارگیری تمامی آموخته ها و معلوماتی که در طی این چند سال در محیط دانشگاه کسب کرده ایم یا می توان چنین بیان کرد که دوره کارآموزی تکرار تمام مهارت ها ، از ابتدایی ترین سطوح تا پیشرفته ترین آنها در محیطی خارج از محیط آموزشی می باشد

دسته بندی	کشاورزی و زراعت
فرمت فایل	doc
حجم فایل	2681 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	68

فهرست مطالب

عنوان                                    صفحه

تشکر و قدردانی                                  1

مقدمه                                       2

ذرت خوشه ای sorghum sp                         3

اکولوژی سورگوم                              4

خصوصیات گیاه شناسی سورگوم                           5

انواع مختلف سورگوم                              8

خصوصیات زراعی ذرت خوشه ای                           8

عملیات داشت                                     11

برداشت سورگوم                               12

منشاء ، گونه ها و نژادها                            16

گیاه شناسی با گلدهی و کنترل گرده افشانی                    17

روشهای خودگشنی و تلاقی                           18

تولید بذر سورگوم هیبرید                             20

هدف های اصلاحی                               20

بیماریها                                    21

ذرت معمولی corn                                  25

مشخصات گیاهشناسی ذرت                            26

اکولوژی ذرت                                 28

انواع ذرت                                   29

خصوصیات زراعی                               30

موقع کاشت                                   31

عملیات داشت                                     33

برداشت                                   35

برداشت ذرت دانه ای                                  35

برداشت ذرت برای سیلو                            36

بیماریهای ذرت دانه ای ( بلال )                       37

اصلاح ذرت                                    40

گلدهی و گرده افشانی                                 41

هدفهای اصلاحی                                43

سویا                                        45

خصوصیات بتانیکی                                 45

خصوصیات زراعی                               46

برداشت سویا                                     48

آفات سویا                                   49

گلدهی و گرده افشانی                                 51

روشهای تلاقی                                     52

هدفهای اصلاحی                                53

منابع                                       64

تشکر و قدردانی :

 در پایان لازم می دانم از استاد گرامی جناب آقای مهندس نوری و همچنین رئیس ایستگاه تحقیقات گرگان جناب آقای مهندس کلاته ، سرپرست محترم جناب آقای نوروز پور و دیگر اعضای ایستگاه تحقیقات گرگان که در طول اجرای کارآموزی یار و یاور من بودند تشکر و قدردانی نمایم .

مقدمه :

دوره کارآموزی یعنی بکارگیری تمامی آموخته ها و معلوماتی که در طی این چند سال در محیط دانشگاه کسب کرده ایم . یا می توان چنین بیان کرد که دوره کارآموزی تکرار تمام مهارت ها ، از ابتدایی ترین سطوح تا پیشرفته ترین آنها در محیطی خارج از محیط آموزشی می باشد .

بکارگیری فنون و تکنیک های فراگیر شده در محیط کار باعث ثبات هرچه بیشتر این مهارتها در ذهن و سبب ایجاد خلاقیت در انجام مراحل کار کشاورزی می شود.

باتوجه به اطلاعاتی که در دوره کاراموزی بدست آورده ایم با قاطعیت می توان بیان کرد که علم کشاورزی ، پیشرفت بسیار چشمگیری در زمینه علم گیاهپزشکی داشته و به نتایج بسیار خوبی دست پیدا کرده است .

در این گزارش سعی شده است که هرچه بیشتر در رابطه با کاربرد تکنولوژی های علمی جدید در زمینه ی بذر ، ارقام ، و همچنین روشهای مبارزه ای با آفات و بیماریهای مورد بررسی اشاره شود .

ذرت خوشه ای sorghum sp

ذرت خوشه ای گیاه بخصوص مناطق گرم است ولی به علت بازده خوبی که از نظر علوفه و دانه دار و کشت آن در غالب نقاط دنیا متداول است . کشت آن از زمانهای قدیم در هندوستان و آفریقا متداول بوده و در سایر نقاط خشک ونیمه خشک دنیا از این گیاه گرمسیری استفاده های متعددی بعمل می آید و قدمت آن را به 700 سال قبل از میلاد مسیح نسبت می دهند . عمده ترین مصرف سورگوم در تغذیه حیوانات است و موارد استفاده دیگری نیز در تولید موم ، نشاسته ، الکل ، قند ، دکستروز و روغن خوراکی دارد . از دانه سورگوم هم چنین آرد سورگوم  نیز تولید می شود . بعلاوه از آن به عنوان مرتع سیلو و علوفه نیز استفاده می شود . در ایران ذرت خوشه ای درمناطق بلوچستان و سیستان و کرمان و بنادر در جنوب کشت و به مصرف تغذیه می رسد .

زراعت سورگوم را در ایران و چین به قرن اول یا کمی قبل از میلاد نسبت می دهند و تقریبا تمام واریته های ذرت خوشه ای که اکنون در آمریکا زراعت می شود از مناطق مختلف آفریقا به آنجا وارد شده است و عمده ترین کشورهای تولید کننده آن کشورهای آفریقایی ، هندوچین ، چین و آمریا و در درجات بعد استرالیا و کشورهای غرب اروپا و آسیای صغیر می باشند . سطح کشت آن را حدود 40 بیلیون هکتار می دانند .

اکولوژی سورگوم

ذرت خوشه ای گیاهی است یک ساله ، بهاره و مخصوص مناطق گرم و خشک و کم آب و برگها و ساقه های این گیاه با مواد مومی پوشیده شده که میزان تلفات آب را کاهش می دهد و به علت کمی سطح برگهای آن میزان آبی را که از طریق تبخیر و تعرق هدر می دهد کم و گیاه قادر است در شرایط گرم و خشک به حالت رکود رفته و با مساعد شدن شرایط مجددا شروع به رشد نماید . بنابراین به خشکی بسیار مقاوم است و با مناطقی که بارندگی آن کم و تابستانهای گرم دارند سازگاری یافته است . زمانی که توسط درجه حرارت بین 5/23 تا 5/28 درجه سانتی گراد باشد محصول خوبی می دهد و در صورتی که در طول گل دادن به بذر نشستن حرارت خیلی زیاد باشد میزان بذر کاهش می یابد . در مناطقی که کشت سورگوم به میزان زیادی رایج است کشت آن را طوری تنظیم می کنند که ریزش بارانهای بهاری شروع شده باشد و رسیدن آن همزمان با شروع فصل خشک باشد . هوای آفتابی و خشک پاییز موجب حفظ رنگ روشن دانه ها و زود خشک شدن آن می شود . رشد آن سریع و در مدت کوتاهی در حدود 50 روز محصول می دهد .

در ضمن سورگوم گیاهی است روز کوتاه و در صورتی که میزان بارندگی 400 تا 500 میلیمتر باشد به صورت دیم کشت می شود در طیف وسیعی از خاکها به خوبی رشد می کند ولی در خاکهای شنی بومی عمیق  و حاصلخیز رشد و نمو بهتری دارد و در خاکهای قلیایی مقاومت و تحمل زیادتری از خود نشان می دهد . همچنین در خاکهای سنگین به شرط اینکه به خوبی زه کشی شده باشند نیز به خوبی محصول می دهد و به طور کلی حاصلخیزی خوب ، زه کشی و حرارت مناسب و طولانی سه عامل عمده برای موفقیت در کشت سورگوم است و می توان آن را به صورت علوفه خشک ، علوفه سبز و سیلو و حتی برای چرای مستقیم مورد استفاده قرار داد . در مناطقی که بارندگی زیاد است سورگوم در مقایسه با ذرت دانه کمتری تولید می کند . سورگوم درخانواده گیاهان مانند شتر در جانوران است بدین معنی که می تواند مدت زیادی در مقابل خشکی مقاومت کند ولی بعد از یک آبیاری یا بارندگی مناسب سریعا رشد و نمو نموده و زمان عقب افتادگی را که مواجه با خشکی و کم آبی بوده است جبران می کند و گیاهی است مخصوص نقاط خشک و کم آب از این رو به نام علف شتری نیز نامیده می شود و در چنین نقاطی به خوبی می تواند جایگزین ذرت شود .

خصوصیات گیاه شناسی سورگوم

سورگوم گیاهی است از خانواده Gramine و جنس sorghum که گونه های آن عبارتند از :

1- sorghum versicolor که از نوع وحشی و دارای 10 کروموزوم 10=n2 که اولین بار در آفریقا پیدا شده و گیاهی است یک ساله و علفی .

2- sorghum halo pense که گیاهی است چند ساله و دارای 40 کروموزوم 40=n2

3- Sorghum vulgare یا ذرت خوشه ای اصلاح شده که زراعت آن در سطح وسیع انجام می گیرد و دارای 20 کروموزوم 20=n2 است و کلیه ارقام آن یکساله می باشند.

ذرت خوشه ای معمولی یا sorghum valgare مانند سایر غلات دارای سیستم ریشه های منشعب است . اولین ریشه ای که در موقع جوانه زدن بذر به وجود می آید در تمام دوران رشد و نمو نبات باقی می ماند و تولید ریشه های فرعی زیادی می نماید که به نگهداری و استحکام گیاه کمک می نماید . ساختمان ریشه سخت و دارای رنگ روشن است طول آنها 25 تا 30 سانتی متر و در حالت های استتثنای به یک متر هم ممکن است برسد و پراکندگی آن در اطراف ساقه و در زیر خاک نسبتا زیاد است . ساقه های آن مستقیم و خشن و ضخیم بوده و ساقه اصلی از قاعده خود چندین ساقه تولید می نماید که در تکثیر غیرجنسی می تواند مورد استفاده قرار گیرند .  ارتفاع ساقه 60 تا 200 و گاهی تا 600 سانتی متر می رسد . قطر ساقه از پایین به بالا به تدریج کم می شود و فاصله گره ها در پایین کمتر و در بالای ساقه زیاد می شود . گره های پایین خاصیت ریشه زایی داشته و از آخرین گره ها ریشه های فرعی خارج و در زمین فرو می رود .

میان گره هاشیاردار و مغز ساقه محتوی مقداری مواد قندی می باشد و تعداد ساقه های فرعی ممکن است در حد بوته به دو عدد برسد . رنگ ساقه ها بر حسب واریته و محیط رشد ممکن است سبز تا قرمز باشد . در محل هرگره یک برگ می روید که با داشتن نوک تیز و برنده و دندانه دار بودن حاشیه از ذرت متمایز می شود که به طور متناوب قرار گرفته اند .

جمع برگها در ساقه اصلی 16 تا 27 عدد است که واریته های زودرس تعداد برگ کمتری دارند . طول برگها 50 تا 80 سانتی متر و عرض آنها 5 تا 10 سانتی متر است و رگبرگ اصلی کلفت و در زیر برگ برجسته است . برگها دارای غلاف بندی هستند که روی گره ها و میان گره را می پوشاند . سطح برگها صاف و از یک لایه مومی پوشیده شده است .

گل آذین آن خوشه ای و بر حسب نوع ممکن است متراکم یا غیر متراکم باشد . محور گل آذین شیاردار و از محل گره ها خوشه های فرعی خارج می شود . سنبلک ها در گل بصورت جفت دارند که یکی فاقد دم گل و بذر تولید می کند و دیگری دم گل کوتاهی دارد و معمولا عقیم است .

صبح زود یا شبها باز می شوند و رنگ آنها در گونه های مختلف متفاوت است. پرچم ها درمواقع گرم روز خارج می شوند و 95 درصد تلقیح به صورت مستقیم انجام می گیرد. گل کردن از راس خوشه شروع و به طرف قاعده ادامه می یابد و مدت یک هفته تا ده روز به طول می انجامد و در یک گل آذیت ممکن است 6000 سنبلک وجود داشته باشد و حرارت نقش مهمی در گل کردن دارد کمی حرارت ممکن است گل کردن را به تاخیر بیاندازد. دانه یا بذر ذرت خوشه ای گندمه ، گردونک دار و به رنگهای سفید ، قرمز ، قهوه ای ، تا سیاه ممکن است تغییر کند . تعداد دانه در یک خوشه کامل حدود 2000 دانه و وزن هزار دانه آن 25 تا 35 گرم است . پوست دانه نسبتا سخت و در مقابل آفات انباری مقاوم و محتوای تانن و مواد آردی یا نشاسته ای سفید است.

انواع مختلف سورگوم:

ذرت خوشه ای یا Sorghum valgare را از نظر زراعی و نوع استفاده به 5 گروه تقسیم می نمایند :

1-                       ذرت خوشه ای قندی یا ذرت خوشه ای شیرین sirup sorghum

2-   ذرت خوشه ای دانه ای grain sorghum

3-   ذرت خوشه ای جاروئی broon sorghum

4-   ذرت خوشه ای علوفه ای brass sorghum

5-   ذرت خوشه ای علفی grass sorghum

خصوصیات زراعی ذرت خوشه ای :

ذرت خوشه ای که در حال حاضر در سطح وسیعی در مناطق مختلف آمریکا، آمریکای شمالی ، آسیا ، استرالیا که خیلی گرم و خشک بوده و برای زراعت ذرت مناسب نیستند کاشته می شود هر چند بومی مناطق گرم است ولی بسیاری از واریته های آن به آب و هوای نواحی معتدل سازش یافته اند . لیکن خواهان تابستان گرم هستند. محصول زراعت ذرت خوشه ای تقریبا در تمام انواع خاکهایی که میزان PH آنها 5/5 تا 5/8 باشد رضایت بخش است . زمین شنی رسی حاصلخیز را بیشتر طالب است و در زمین سنگین زهکشی شده نیز محصول خوبی می دهد . در زمینهای کم قوه که برای کاشت غلات مناسب نیستند زراعت آن مقرون به صرفه است و علوفه خشک مناسبی از آن به دست می آید. ذرت خوشه ای به خوبی قلیایی بودن و شوری خاک را تحمل می کند .

برای بدست آوردن محصول خوب و رضایت بخش از سورگوم بایستی بستر بذر خوب آماده و بدون علف هرز باشد و طریقه کشت ذرت خوشه ای بر حسب نوع استفاده ای که از آن به عمل می آید متفاوت خواهدبود . و در صورت استفاده به عنوان علوفه سبز یا علوفه خشک و یا سیلو یا بذر و شیوه باید نوع کاشت را با ماشین بذر افشان و کشت ردیفی با در نظر گرفتن فاصله کافی و مناسب تعیین نمود . تا مسئله سهولت کاشت وعملیات داشت و برداشت با حداکثر محصول و یا جوش بیشتر در نظر گرفته شده باشد . تعداد عملیات لازم برای آماده شدن خوب بستر بذر به شرایط مزرعه آب و هوا بستگی دارد. بطور کلی باید زمین را در پاییز به عمق 20 تا 25 سانتی متر شخم زده و همزمان کود مورد نیاز را داخل خاک نمائیم.

در بهار قبل از کاشت در صورتی که مزرعه دارای کلوخ می باشد بوسیله یا کولیتواتور کلوخها را خود و خاک را با ماله صاف تا بستر نرم و یکنواختی آماده گردد و تمام سطوح بذر بتواند برای جذب بهتر رطوبت در تماس با خاک قرار گیرد مقدار مصرف کود نسبت به حاصلخیز بودن خاک متفاوت و بر حسب نوع استفاده متغیر خواهد بود در صورتی که اقدام به کشت سورگوم سودان گراس می شود چون برداشت در چینهای مختلف صورت می گیرد باید 200 تا 250 کیلوگرم فسفات آمونیوم و 100 کیلوگرم اوره در هکتار را قبل از کاشت و 100 کیلوگرم اوره در موقع 5 تا 7 برگی بودن و پس از برداشت هر چین نیز 100 کیلوگرم در هکتار اوره داده شود و برای سورگوم دانه ای 200 تا 250 کیلوگرم فسفات آمونیوم و 100 تا 150 کیلوگرم اوره قبل از کاشت و 100 کیلوگرم اوره به عنوان سرک در نوبت زمان گل و موقع دانه بستن داده شود و دقت شود فسفر را همزمان با شخم پاییزه به زمین داد زیرا این نوع کودها پس از سپری شدن فصل سرما و یخبندان تجزیه شده و به موقع بصورت فسفر قابل جذب در اختیار گیاه قرار می گیرد .

زمان کاشت را با توجه به اینکه زمان مناسب جوانه زدن بذر سورگوم موقعی است که خاک در عمق 5 سانتی متری دارای 8 تا 12 درجه سانتی گراد حرارت باشد می توان درهر منطقه انتخاب شود و تا موقعی که حرارت خاک حداقل به 8 درجه سانتی گراد نرسیده اقدام به بذرکاری نشود .

هرچه حرارت بیشتر شود رشد گیاه نیز سریع تر می گردد . سورگوم در طول دوره رویش بطور متوسط به 23 تا 25 درجه حرارت نیاز دارد طول زمان رویش با توجه به ارقام مختلف 100 تا 150 روز و برای ارقام زودرس 70 تا 80 روز می باشد و کشت دوم سورگوم در نقاط گرمسیر بعد از برداشت محصول زمستانه و از اواخر خرداد تا اواخر تیرماه می باشد .

روش کاشت به صورت خطی و فاصله ردیف ها بر حسب اینکه جهت تولید دانه و علوفه یا سیلو باشد بین 50 تا 100 سانتی متر است . بهترین حالت در کشت سورگوم موقعی است که بذر در عمق 5/2 تا 5 سانتی متر خاک کشت شود میزان بذر نیز به عواملی مانند واریته مورد استفاده ، هدف کشت، اندازه بذر، میزان رطوبت قابل دسترس در خاک و قوه ناحیه بذر بستگی دارد و معمولا برای تولید دانه در شرایط دیم 6 کیلوگرم در هکتار و برای شرایط کشت با آبیری 8 تا 15 کیلوگرم درهکتار توصیه می شود و برای تولید علوفه 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار کشت می شود .

عملیات داشت

سورگوم مانند ذرت در مراحل اولیه رشد از نظر رقابت با علف های هرز ناتوان است و رشد آن در ابتدا خیلی کند است و مبارزه با علف های هرز به گیاه اجازه می دهد تا ریشه های خود را مستحکم نماید . مزرعه ذرت خوشه ای را باید پس از بذر کاری بلافاصله آبیاری نمود . مناسب ترین روش آبیاری طریقه نشتی است و بذر سورگوم در مقابل غرقاب شدن حساس است و بواسطه سله بستن جوانه ها قادر به خروج از خاک نیستند در وصرتی که هوا مساعد باشد بذور کشت شده پس از ده روز سبز می شوند. مقدار آب مورد نیاز از کاشت تا برداشت در مناطق مختلف متفاوت و حدود 8 تا 9 هزار مترمکعب در هکتار است و تعداد دفعات آبیاری بسته به شرایط محیطی و آب و هوای منطقه است و هنگام گلدهی مزرعه را باید مرتبا آبیاری نمود . مبارزه با علفهای هرز نیز اهمیت زیادی دارد و باید تا زمانی که بوته ها به 50 تا 70 سانتی متر می رسد مزرعه مرتبا کولتیواتور شود همچنین می توان از سموم علف کش مجاز برای مبارزه با علفهای هرز استفاده نمود .

برداشت سورگوم

برداشت سورگوم بر اساس نوع استفاده از محصول مختلف است . برداشت سورگوم دانه ای در مزارع کوچک با دست و در مزارع بزرگ و یکپارچه با کمباین عملی تر و اقتصادی تر است . زمان برداشت سورگوم دانه ای موقعی است که دانه ها کاملا سفت برگهای بالایی تقریبا زرد و برگهای پایین نسبتا خشک شده باشند  رطوبت دانه در این حالت 18 تا 20 درصد است. در صورتیکه برداشت با کمباین انجام می شود باید دانه کاملا خشک شده باشد و برای اطمینان از انبار کردن باید رطوبت دانه کمتر از 13 درصد باشد . در غیر اینصورت احتمال دارد دانه ها در انبار گرم شده و فاسد گردند . با تغییراتی در کمباین گندم در غربالها و سیلندرها و سرعت باد می توان از آن برای برداشت دانه سورگوم استفاده کرد و در صورت برداشت با دست و عدم دسترسی به کمباین خوشه ها را در افتاب پهن کرده با تراکتور یا دیسک کوبیده و دانه را جدا می کنند. اگر وسایل خشک کردن در اختیار نباشد یا خطر و رس موجود باشد می توان دانه را با رطوبت 20 درصد هم برداشت شود .

علوفه سورگوم به صورت خشک و بدون برداشت دانه از نظر ارزش غذایی مانند ذرت است و می توان آن را با کمترین ضایعات مصرف نمود چون بسیار خوشمزه است و بهترین موقع برداشت آن در موقع خمیری و سفت شدن دانه هاست. واریته های قد بلند را با درو کردن ذرت و واریته های کوتاه قد را با درو کردن غلات می توان برداشت کرد.

دسته های درو شده تا زمان خشک شدن در مزرعه باقی می ماند و چون ساقه سورگوم ضخیم و آبدار است بکندی خشک می شود و باید به اندازه کافی خشک شوند تا بتوان با اطمینان انبار نبود و آن زمانی است که ساقه ها حالت انعطاف پذیری نداشته و بشکند . از عدل بند نیز می توان برای بسته بندی آن استفاده نمود و برای اینکار حدود 6 تا 10 روز باید علوفه درو شده بر حسب آب و هوا بماندتا خشک شود .

درو کردن سورگوم برای سیلو با وسائل برداشت ذرت مثل چاپر انجام می شود.ارزش غذایی سیلوی سورگوم حدود دو برابر زمانی است که به عنوان علوفه تازه مصرف می شود . بخاطر مقاومت سورگوم به خشکسالی و آفات محصول سورگوم 30 تا 70 درصداز محصول ذرت بیشتر است و غالبا در مناطقی که ذرت محصول رضایت بخشی ندارد سورگوم محصول خوبی می دهد البته ارزش غذایی سیلوی ذرت بیش از سیلوی سورگوم است ولی سورگوم در شرایط خشک محصول بیشتری تولید و کمی ارزش را جبران
می کند . برای سیلونباید سورگوم قبل از رسیدن برداشت شود و سیلوی نارس دارای اسید تیه زیاد و نگهداری آن مشکل و سیلو کردن سورگوم رسیده با صرفه تر است .

علوفه سورگوم بصورت تازه و سبز مخصوصا سودان گراس بصورت خرد شده می توان مصرف نمود و غذای فراوان و ارزان قیمت برای تغذیه تابستانی دامها فراهم نمود . سورگوم پس از برداشت سریعا رشد کرده و سطح مزرعه را می پوشاند از این رو چند بار می توان آنرا برداشت نمود . ساده ترین وسیله برداشت موور است و سودان گراس 6 تا 8 هفته بعد از کاشت و زمانیکه تازه شروع به گل دادن می کند برداشت می شود . فواصل چینها بسته به شرایط اقلیمی 4 تا 6 هفت است . برای جلوگیری از خطر مسمومیت بهتر است علوفه سبز برداشت شده را بمدت 24 ساعت در سایه نگهداری نمود تا ماده سمی در اندامهای جوان و سبز از بین رفته و خطری دامها را تهدید ننماید .

برای تهیه سورگوم آب گرفته یاهدیراته زمانی باید برداشت انجام شود که دانه به حالت خمیری سخت در آمده باشد در این حالت گیاه را بوسیله علوفه خرد کردن ( چاپر) به شکل قطعات کوچک برداشت و در ماشین خشک کن در حرارت بالا خشک می کنند و در عرض چند دقیقه رطوبت علوفه به 8 تا 10 درصد می رسد سپس آنها را در دستگاه دیگری بصورت قطعات کروی یا لوله ای که اصطلاحا سورگوم فشنگی می گویند در می آورند و در طول اینکار مواد پروتئینی یا ملاس و یا مواد معدنی نیز بدان اضافه می کنند  سورگوم فشنگی 4 تا 6 درصد پروتئین دارد و چون دارای رطوبت کمی است بارگیری و حمل و نقل آن مقرون به صرف و به راحتی انبار می شود البته تهیه آن در مناطقی امکان پذیر و با صرف است که سوخت ارزان و در دسترس باشد .